Van kasten kun je een hoop plezier hebben. Ze zijn fijn om spullen in op te bergen en met een beetje geluk bovendien het bekijken waard. Veel kasten lenen zich ook uitstekend als verstopplek. Ik heb tijdens een verstopspelletje weleens een half uur gehurkt in een kledingkast gezeten voordat ik werd gevonden. Toen was ik het ook wel zat. Kasten zijn niet geschikt als langdurige verblijfplaats. Toch vraagt het soms de nodige moed om eruit te komen.
Kast #1
Ruim twintig jaar geleden werd ik tot over mijn oren verliefd op de mens die inmiddels mijn echtgenote is. Tot mijn eigen verbazing. Want opgegroeid in een Fries dorpje waarin gereformeerd, hervormd of ‘openbaar’ de enige smaken waren en iedereen wit en hetero was of leek te zijn, was het nooit serieus bij mij opgekomen dat ik me aangetrokken zou kunnen voelen tot een vrouw.
De reacties op mijn coming-out liepen uiteen van positief tot botte afwijzing, met als tussenvorm het aandoenlijke ‘O ja, dat kan natuurlijk ook’- gestamel. Maar de meeste mensen om mij heen maakten er geen issue van; voor hen was en bleef ik Anita, los van welke partnerrelatie dan ook. Zelf wil ik er ook zo in staan. Ik ben gewoon een mens en voel me niet anders dan anderen. Ik heb dan ook geen behoefte om mijn anders-zijn te benadrukken of te vieren, of om te proberen mezelf in te delen in een LGBTQIA+-hokje; waarom zou je vrijwillig van kast naar hokje gaan?
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek voelde 17 procent van de homo’s, 12 procent van de lesbiennes, 7 procent van de biseksuele mannen en 6 procent van de biseksuele vrouwen zich in 2021 gediscrimineerd op grond van hun seksuele oriëntatie.
Zelf ervaar ik het in mijn dagelijks leven niet als een grote drempel om open te zijn over het feit dat ik getrouwd ben met een vrouw. Wel merk ik dat ik nog steeds de neiging heb om bij vreemden eerst nog voorzichtig te spreken over ‘mijn partner’ in plaats van ‘mijn vrouw’. Dat mijn eerste huwelijk met een man was, vind ik nog lastiger te vertellen. Ik geef mijn vrouw zonder terughoudendheid in het openbaar een zoen of knuffel, maar ik ben me op zo’n moment wel heel bewust van mijn omgeving. In zekere zin blijf je je hele leven uit de kast komen. Hoewel ik in het land woon waarin het eerste homohuwelijk ter wereld werd gesloten en ik me op straat nog nooit onveilig heb gevoeld, merk ik daarbij dat we ook hier nog een weg te gaan hebben voor we een inclusieve samenleving zijn, een open samenleving waarin iedereen ertoe doet en van waarde is ongeacht verschillen.
Kast #2
Een paar maanden geleden ben ik nogmaals uit de kast gekomen. Nu als persoon met een psychische aandoening. Deze coming-out vond ik een stuk minder makkelijk dan de vorige. Het liefst had ik mijn geheim verborgen gehouden, zoals ik bijna mijn hele volwassen leven al had gedaan. Maar dat kostte erg veel energie en die energie had ik gewoon niet meer.
Na een intensieve, bijzonder goede behandeling voel ik me nu gelukkig een stuk beter. Toch praat ik nog steeds niet echt makkelijk over mijn mentale gezondheidsproblemen. Daarin ben ik bepaald geen uitzondering. Ongeveer één op de vier volwassenen Nederlanders heeft één of meer psychische aandoeningen (!) en meer dan de helft daarvan praat er niet over, omdat ze een taboe ervaren rondom dit onderwerp, zij bang zijn voor onbegrip of zij anderen hier niet mee willen belasten. Bij 24% speelt ook schaamte een rol.* Daarnaast zijn mensen bang voor stigmatisering door werkgevers en dat is terecht: werkgevers zijn over het algemeen minder bereid om mensen met psychische beperkingen aan te nemen – terwijl werken juist bevorderlijk is voor (herstel van de) gezondheid. **
Zelf herken ik deze argumenten om te blijven zwijgen over je psychische aandoening maar al te goed. Tot voor kort stond ik overigens zelf vooraan in de rij om mezelf te veroordelen (‘Wat ben ik toch een zwakkeling’, ‘Ik heb het toch goed? Wat zeur ik dan?’). Deels kwamen deze zelfveroordelingen voort uit een aan de psychische aandoening gekoppeld schuldgevoel. Maar wat denk ik ook meespeelde, is dat ik ben opgegroeid in een samenleving die gelooft dat niets je in de weg staat om jouw doelen te behalen, als je maar hard je best doet. Slaag je er niet in, dan wordt dat gezien als eigen schuld.
Voor je het weet, raak je besmet door deze overtuiging. De maatschappelijke stigmatisering rondom psychische ziekten leidt gemakkelijk ook tot zelfstigmatisering.
Het beleid in Nederland is erop gericht om mensen met psychische aandoeningen een goede behandeling en volwaardige deelname aan het gewone leven te bieden. Dit beleid komt voort uit het ideaal dat mensen niet vanwege hun psychische problemen genegeerd, gediscrimineerd of op enigerlei andere manier benadeeld mogen worden. Helaas zijn we ook van dit ideaal nog ver verwijderd.***
Inclusiever leren denken
Een inclusieve samenleving is een open samenleving waarin iedereen ertoe doet en van waarde is ongeacht verschillen. Een samenleving waarin je erbij hoort en tegelijk jezelf kunt zijn. Bij mijn beide coming-outs heb ik ervaren dat we nog niet een samenleving vormen waarin iedereen erbij hoort en tegelijk zichzelf kan zijn. En dan heb ik het alleen nog maar over seksuele voorkeur en mentale gezondheid. Uitsluiting op grond van leeftijd, uiterlijk, achtergrond, huidskleur, fysieke gezondheid, opleidingsniveau, sociale status, de mate van geletterdheid en ga zo maar door heb ik nog buiten beschouwing gelaten.
Ik ben niet bij machte om andermans denken te veranderen. Maar ik kan wel leren om zelf de kastdeuren stevig achter mij te sluiten. Daarom oefen ik mezelf tegenwoordig in een respectvolle, niet-oordelende, open en nieuwsgierige houding. Zo in het leven staan is minder makkelijk dan je denkt. Het vraagt dagelijkse training.
Wat doe jij om inclusiever te leren denken?
Ik mediteer
Ik onderzoek waar mijn oordelende gedachten vandaan komen
Ik oefen mezelf in mindfulness
Ik probeer mijn oordeel uit te stellen