‘Wil je deze offerte voor ons nakijken en verbeteren?’ ‘Wil je ons jaarverslag redigeren?’
Als tekstschrijver krijg ik naast opdrachten voor het schrijven van een nieuwe tekst regelmatig de vraag om een tekst te verbeteren. Maar wat houdt verbeteren in en welke werkzaamheden vallen daar wel en niet onder? Daarover kun je van mening verschillen. Met dit blog hoop ik het voor opdrachtgevers makkelijker te maken om een gerichte opdracht te formuleren.
Een goede tekst
Een tekst schrijf je met een bedoeling: je wilt een boodschap overbrengen aan een bepaalde doelgroep. Een goede tekst is een tekst die is afgestemd op het tekstdoel en de doelgroep. Is de boodschap niet helder? Verdwaalt de lezer in ingewikkelde, lange zinnen en moeilijke woorden? Raakt de lezer afgeleid door een grote hoeveelheid spel- en taalfouten? Dan is er nog wat te winnen voordat je tekst zijn doel bereikt, laat staan een visitekaartje wordt.
Kies je ervoor om je tekst zelf te redigeren, dan verwijs ik je graag naar bijvoorbeeld het blog van Jessie van Loon daarover. Besteed je het verbeteren van je tekst liever uit? Lees dan verder.
Corrigeren of redigeren?
Bij het verbeteren van teksten kun je onderscheid maken tussen herschrijven (reviseren), redigeren (editen) en corrigeren. Laten we eerst eens kijken naar het verschil tussen corrigeren en redigeren.
Het doel van corrigeren is het opleveren van een foutloze tekst. Als ik de opdracht heb gekregen om een tekst te corrigeren - wat zelden voorkomt – beperk ik mij dus tot het verbeteren van typ-, schrijf- en taalfouten.
Het doel van redigeren is verbeteren van het leescomfort voor de doelgroep. Spelling is daar slechts een onderdeel van; ook grammatica, zinsbouw en het niveau en de aansluiting van de tekst bij de doelgroep worden meegenomen.
Redigeren of herschrijven?
Naast de verwarring over corrigeren versus redigeren is voor veel mensen ook onduidelijk wat het verschil is tussen het herschrijven en redigeren van teksten. Die twee kunnen soms overlappen. Maar in de basis is dit het belangrijkste verschil:
Bij herschrijven gebruik ik de tekst die jij aanlevert om zelf opnieuw een tekst samen te stellen. Soms vraagt het nog om wat extra research om te zorgen dat de inhoud volledig en correct is. Daarnaast pas ik de opbouw en formulering waar nodig aan met als doel te zorgen voor een aantrekkelijke, doelgerichte tekst in de huisstijl van de opdrachtgever en met een boodschap die overkomt.
Bij redigeren blijf ik dichter bij de originele tekst. Verbeterpunten op het gebied van tekstinhoud en tekstsoort signaleer ik wel, maar herschrijf ik niet. Bij het redigeren maak ik van de aangeleverde tekst een goede tekst door op verschillende niveaus te kijken welke verbeteringen nodig zijn. Afhankelijk van de tekst kan het bijvoorbeeld nodig zijn om:
· Overbodige woorden, zinnen en alinea’s te verwijderen;
· Zinnen te herformuleren zodat de tekst beter loopt en lekkerder leest;
· De structuur/volgorde van de tekst aan te passen zodat de tekst een heldere opbouw krijgt;
· Een titel of koppen toe te voegen of aan te passen;
· Te zorgen voor een krachtige introductie, die uitnodigt om verder te lezen;
· Suggesties te doen voor het aanvullen van ontbrekende inhoud;
· Zinnen in te korten of meer afwisseling in de tekstlengte aan te brengen;
· De woorden en zinnen aan te passen of uit te leggen zodat de tekst begrijpelijker wordt en/of beter aansluit bij de doelgroep;
· Een call-to-action toe te voegen;
· Spel-, typ- en taalfouten te verbeteren en te zorgen voor een correct gebruik van leestekens;
· Te zorgen voor eenduidigheid in woordgebruik, opsommingen, koppen enz.;
· Na te gaan of de inhoud feitelijk juist is;
· Te zorgen voor goede bronvermeldingen.
Online redactie
Gaat het om een online tekst, dan komen er nog enkele werkzaamheden bij. Aandachtspunten voor online redactie zijn bijvoorbeeld: is de tekst scanbaar geschreven? Werken de links? Is er goed gebruik gemaakt van zoekwoorden?
Systematisch
Voor wie vaardig is in het herkennen en benoemen van taalfouten, lijkt redigeren een eenvoudige klus. Toch weet ik uit ervaring hoe gemakkelijk ook een ervaren redacteur foutjes over het hoofd ziet. Vooral in teksten die veel verbeteringen nodig hebben. Systematisch werken is daarom een must.
In de loop van de jaren heb ik hiervoor een eigen model ontwikkeld, gebaseerd op een aantal bestaande modellen[1] en mijn eigen ervaring. Dat model ziet er als volgt uit
Zoals je ziet, begin ik bewust altijd met een aantal ‘helikopterview’-vragen. Pas daarna zoom ik in op zaken als woordkeuze, zinsbouw, stijl, inhoud, spelling en interpunctie. Dat doe ik om twee redenen: ten eerste omdat het jammer is om tijd te besteden aan redigeerwerk van tekstdelen die bij nader inzien in hun geheel moeten worden geschrapt, en ten tweede omdat je een tekst op grote lijnen frisser kunt beoordelen als je niet al uren op detailniveau hebt zitten bijschaven.
Transparant
Wijzigingen maak ik zichtbaar en vragen en suggesties zet ik als opmerkingen bij de tekst. Zo blijven de eindbeslissingen altijd bij de originele schrijver.
Duidelijke opdracht
Als je weet wat er allemaal komt kijken bij het verbeteren van een tekst, is het ook gemakkelijker om een gerichte opdracht te geven (denk ik). Begin altijd met vertellen voor wie de tekst is bedoeld, in welke vorm de tekst naar de lezer gaat en wat je met de tekst wilt bereiken. Geef vervolgens aan wat ik voor je mag doen. Wil je dat ik alleen taal-, spel en typfouten corrigeer, wil je dat ik de tekst redigeer of wil je dat ik de tekst zo nodig herschrijf?
Heeft dit blog je geholpen? Laat het mij weten!
[1] CCC-model van Jan Renkema, CCCS-model van Proven Context, RED-model van Wim Daniëls en de Checklist eindredactie uit het Handboek online redactie van Poort & de Wert